(άρθρο στη Νέα Αγχίαλος)
Συχνά σε
συζητήσεις για θέματα τοπικής κοινωνίας και αυτοδιοίκησης – και εν προκειμένω
για το μικρό δήμο της Νέας Αγχιάλου – η φράση που σφραγίζει το διάλογο μεταξύ
των ενδιαφερομένων και παρουσιάζεται ως ρεαλιστική είναι «ε! και τι μπορεί να
κάνει μωρέ και ο δήμος…», περικλείοντας, ωστόσο, μεγάλες δόσεις απαισιοδοξίας
και (ενίοτε) μιζέριας. Η στήλη «Θέματα Τοπικής Κοινωνίας και Αυτοδιοίκησης»,
που εγκαινιάζεται στο παρόν τεύχος της εφημερίδας μας δύναται να εκληφθεί ως
μία αντίδραση σ’ αυτή την έκφραση και έχει ως στόχο την ανάπτυξη μίας
ελπιδοφόρου, αισιόδοξης και τεκμηριωμένης συζήτησης για ζητήματα που απασχολούν
τη μικρή μας κοινωνία και άπτονται της τοπικής μας αυτοδιοίκησης – χωρίς ίχνος
μικροπολιτικής σκοπιμότητας.
Καθημερινά
βιώνουμε περιπτώσεις απαξίωσης των θεσμών της τοπικής αυτοδιοίκησης αφενός από
τους ασκούντες την τοπική εξουσία και αφετέρου από τους πολίτες κάθε τοπικής
κοινωνίας, οι οποίες δεν συνάδουν με τις Ευρωπαϊκές επιταγές για την ανάπτυξη
των περιφερειών και τις εθνικές πρωτοβουλίες για αποκέντρωση[1]. Μία απαξίωση
της δημοκρατικότητας (ως ευρύτερη έννοια) των τοπικών θεσμών, εστιάζοντας
κυρίως στην επιδίωξη του κοινού συμφέροντος και στη λειτουργία των θεσμών, και
της αποτελεσματικότητας αυτών, που επιτρέπει το Γεώργιο Μούρτο (2003) να
καταλήξει πως η τοπική αυτοδιοίκηση από ελληνικότατος και αιωνόβιος θεσμός
λαϊκής έκφρασης εξελίσσεται σε ρέκβιεμ της Δημοκρατίας[2]. Συχνά οι τοπικοί
άρχοντες αποφασίζουν και ενεργούν σε αντίθεση με το κοινωνικό όφελος,
αντιβαίνοντας τη λαϊκή εντολή στο πλαίσιο δημοκρατικών διαδικασιών εκλογής και
ενισχύοντας το φαινόμενο της διαφθοράς που σύμφωνα με τις τακτικές εκθέσεις του
Συνηγόρου του Πολίτη εκδηλώνεται σε μεγαλύτερο βαθμό σε σχέση με τα άλλα
επίπεδα κεντρικής διοίκησης στην τοπική αυτοδιοίκηση. Η εξέλιξη αυτή σταδιακά
καθίσταται αποδεκτή από τους πολίτες των τοπικών κοινωνιών, οι οποίοι
αποδεχόμενοι τη δυναμική της εξουσίας προσαρμόζονται σε ένα νέο μοντέλο
περιορισμένης δημοκρατικής και αποτελεσματικής λειτουργίας των θεσμών της
τοπικής αυτοδιοίκησης. Και καταλήγουμε στη φράση «ε! και τι μπορεί να κάνει
μωρέ και ο δήμος…» που περικλείει στις λίγες λέξεις της την απαξίωση στην
τοπική αυτοδιοίκηση από κυβερνώντες και κυβερνωμένους.
Κι όμως
το αίτια της απαξίωσης εντοπίζονται στις λέξεις αυτής της φράσης και
συγκεκριμένα στο «…τι μπορεί να κάνει μωρέ ο δήμος», εστιάζοντας την
προβληματική στη διαχείριση του οργανισμού τοπικής αυτοδιοίκησης και σ’ αυτά
που ο δήμος όντως δύναται να κάνει. Προς χάριν της συζήτησης (εν μέρει
αυθαίρετα αλλά λειτουργικά για την ανάλυση μας) μπορούμε να προχωρήσουμε στο
διαχωρισμό της διαχείρισης των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης σε
διαδικαστική-διεκπεραιωτική διαχείριση και σε δημιουργική διαχείριση. Η πρώτη
περίπτωση αφορά την απλοϊκή και διεκπεραιωτική προσέγγιση αναφορικά με τη
διαχείριση της τοπικής αυτοδιοίκησης, κατά την οποία η διαχειριστική αρχή
ενδιαφέρεται να ολοκληρώσει ήσυχα και «αναίμακτα» την τετραετία της χωρίς να
θέτει υψηλούς στόχους. Η μόνη προσδοκία είναι η διατήρηση της εξουσίας για
προσωπικούς ή συντεχνιακούς λόγους, η επιδίωξη της οποίας επιβάλλει την
ανάπτυξη πελατειακών σχέσεων και τη διαρκή στασιμότητα, ανατροφοδοτώντας κατ’
επέκταση το φαινόμενο της απαξίωσης. Η δεύτερη περίπτωση είναι αυτή της
προόδου, εφόσον η διαχειριστική αρχή της τοπικής αυτοδιοίκησης προχωρεί στην
ανάληψη καινοτόμων και αναπτυξιακών πρωτοβουλιών με σκοπό την εκπλήρωση των
υψηλών στόχων που έχουν τεθεί εξ’ αρχής. Η προσήλωση στο όραμα της προόδου της
τοπικής κοινωνίας είναι καθοριστικό στοιχείο αποτροπής της ενίσχυσης (είναι
δύσκολη η εξάλειψη των πελατειακών σχέσεων στην ελληνική πολιτική
πραγματικότητα) πελατειακών σχέσεων και στασιμότητας, καθώς η αναπτυξιακή
διαδικασία εμπεριέχει στοιχεία μεταρρύθμισης και ριζοσπαστισμού που δημιουργούν
διαδράσεις και αντιδράσεις στην τοπική κοινωνία, περιορίζοντας το φαινόμενο
απαξίωσης των πολιτών για την τοπική αυτοδιοίκηση. Η αποτελεσματικότητα της
αναπτυξιακής διαδικασίας μιας τοπικής κοινωνίας σε συνδυασμό με τη μεγέθυνση
του εύρους των πολιτών που καρπώνονται τα κοινωνικά οφέλη της διαδικασίας
αυτής, συντελούν στη σταδιακή συσπείρωση της πλειοψηφίας των πολιτών γύρω από
τους φορείς που προωθούν την πρόοδο και τις προσπάθειες αυτών. Και όπως
χαρακτηριστικά τονίζει ο ριζοσπάστης Λένιν αναφερόμενος στις μεταρρυθμίσεις στη
Ρωσία και στους οπορτουνιστές, «…δεν μπορούμε να ξέρουμε πόσο γρήγορα θα
κατορθώσουμε να σημειώσουμε επιτυχία, πόσο γρήγορα οι αντικειμενικές συνθήκες
θα επιτρέψουν την έναρξη αυτής της επανάστασης. Πρέπει να υποστηρίξουμε κάθε
βελτίωση, κάθε πραγματική βελτίωση και της οικονομικής και της πολιτικής
κατάστασης των μαζών.»[3]
Σκοπός
της στήλης είναι η ανάπτυξη της συζήτησης σχετικά με πρωτοβουλίες και
περιπτώσεις όπου αναδεικνύεται η δημιουργική διαχείριση των οργανισμών τοπικής
αυτοδιοίκησης. Στο πλαίσιο της συζήτησης θα προβάλλονται θέματα που αφορούν
περιπτώσεις και δραστηριότητες οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης (και φυσικά του
Δήμου Νέας Αγχιάλου), πρωτοβουλίες φορέων της ευρύτερης Κοινωνίας των Πολιτών
και προτάσεις-σκέψεις ειδικών επιστημόνων.
Χαρακτηριστική
περίπτωση – και ιδιαιτέρως επίκαιρη – δημιουργικής διαχείρισης ενός οργανισμού
τοπικής αυτοδιοίκησης είναι ο Δήμος Καισαριανής και η προσπάθειας εισαγωγής
πετρελαίου από τη Βενεζουέλα με ιδιαιτέρως χαμηλό κόστος. Συγκεκριμένα, οι
αρχές του Δήμου Καισαριανής εκμεταλλεύτηκαν τη πρόθεση του Προέδρου της
Βενεζουέλας Ούγκο Τσάβες για διάθεση του λεγόμενου «κοινωνικού πετρελαίου»
ξεκίνησαν συνομιλίες με την κυβέρνηση Τσάβες για τη σύναψη αγοράς πετρελαίου
για τις ανάγκες του Δήμου. Το «κοινωνικό πετρέλαιο» του Τσάβες είναι 40%
φθηνότερο από την τρέχουσα τιμή και διατίθεται σε φτωχούς δήμους παγκοσμίως που
τουλάχιστον το 85% των δημοτών είναι μισθωτοί, ξεκινώντας από δήμους της
Λατινικής Αμερικής και τις φτωχογειτονιές μαύρων των ΗΠΑ. Τα εμπόδια υλοποίησης
του παραπάνω σχεδίου είναι πολλά, ωστόσο, σε περίπτωση επίτευξης αυτού του
μεγαλεπήβολου σχεδίου πολλοί θα είναι οι δήμοι στη χώρα μας που θα σπεύσουν να
προμηθευτούν το φτηνό πετρέλαιο της Βενεζουέλας[4]. Ακόμα μία περίπτωση
καινοτόμου πρωτοβουλίας από μία δημοτική αρχή είναι η παροχή δωρεάν ασύρματης
πρόσβασης στο διαδίκτυο (τεχνολογία wifi) για όλους τους πολίτες των Τρικάλων από το Δήμο Τρικκαίων. Πρόκειται για
ένα ιδιαίτερα πρωτοποριακό έργο του Θεσσαλικού δήμου, καθώς είναι το πρώτο
δωρεάν Internet στην Ελλάδα.
Σκοπός του δικτύου, σύμφωνα με την ιστοσελίδα του Δήμου Τρικκαίων, ήταν και
είναι να μπορεί να υποστηρίξει τον οικιακό χρήστη, τον μαθητή, τον φοιτητή,
αυτούς που δεν μπορούν να πληρώσουν το κόστος για μια DSL σύνδεση. Να τους φέρει πιο κοντά στην
ευρυζωνικότητα δηλαδή στο γρήγορο Ίντερνετ, και στις υπηρεσίες που μπορούν να
περάσουν πάνω από αυτή, όπως streaming ή οτιδήποτε άλλο[5]. Την ίδια ώρα, ωστόσο, στη Νέα Αγχίαλο είναι έντονο το
πρόβλημα πρόσβασης στο διαδίκτυο και συγκεκριμένα όσον αφορά τις ευρυζωνικές
συνδέσεις. Από τους καλοκαιρινούς μήνες, όσοι έχουν αγοράσει πακέτα ευρυζωνικών
συνδέσεων δεν μπορούν να ενεργοποιήσουν τις συνδέσεις τους διότι οι «πόρτες»
που αντιστοιχούν στην περιοχή της Νέας Αγχιάλου έχουν ήδη καλυφθεί και
απαιτείται η επέκταση των τηλεπικοινωνιακών υποδομών στη περιοχή, μέσα από
συντονισμένες ενέργειες προς τον Οργανισμό Τηλεπικοινωνιών Ελλάδος για το
«άνοιγμα» περισσοτέρων θυρών. Η αναγκαιότητα της δυνατότητας πρόσβασης με
ευρυζωνικές συνδέσεις στο διαδίκτυο είναι δεδομένη και δε χρήζει περαιτέρω
ανάλυσης. Σε περίπτωση που δεν έχει δρομολογηθεί η επίλυση του προβλήματος,
πιστεύουμε πως η συνεννόηση των τοπικών φορέων και των πολιτών μπορούν να
συμβάλλουν για να ξεπεραστεί η συγκεκριμένη αδυναμία της αγοράς.
[1]
Κωστόπουλος, Τ. (1996), Ευρωπαϊκή Ένωση και Τοπική Αυτοδιοίκηση: Ο θεσμός της
αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα.
[2]
Μούρτος, Γ. (2003), «Τοπική Αυτοδιοίκηση: Από θεσμός ελληνογέννητης δημοκρατίας
σε σύστημα εκβαρβαρισμού και ιδιώτευσης.», Αδημοσίευτο Κείμενο Εργασίας, Σελ. 2
[3]
Λένιν, Β. Ι. (1978), Θεμελιακές θέσεις σχετικά με το ζήτημα του πολέμου,
Άπαντα, τόμος 30ος, Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, Σελ. 220.
[4] http://www.enet.gr/online/online_text/c=110,id=59176544
[5] http://www.trikalacity.gr/news/view.article.php/c1/4140
(δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα "Νέα Αγχίαλος" και στον ιστότοπο http://local-affairs.blogspot.gr/)
